Η «Οικία Μενάνδρου», πολυτελές οικοδόμημα ρωμαϊκής εποχής, βρίσκεται στην οδό Κριναγόρα στην πόλη της Μυτιλήνης. Έλαβε την συμβατική ονομασία της από το θεματολόγιο των ψηφιδωτών δαπέδων που κοσμούσαν τα δωμάτια της.
Ανήκει στον τύπο του κτηρίου με περίστυλη κεντρική αυλή, που πλαισιώνεται στις τρεις πλευρές της από δωμάτια. Στα βόρεια βρίσκονται τα δύο επισημότερα δωμάτια, δηλαδή η αίθουσα και το τρικλίνιο, που επικοινωνούν τόσο με την αυλή όσο και μεταξύ τους με θυραία ανοίγματα. Η αίθουσα, με μαρμάρινο κτιστό βωμό για την οικιακή λατρεία και την ανάθεση προσφορών, αποτελούσε τον χώρο συγκέντρωσης και υποδοχής. Στο ψηφιδωτό δάπεδο εικονίζεται ο Ορφέας καθισμένος σε βράχο να μαγεύει με την λύρα του τα ζώα που έχουν συγκεντρωθεί κοντά του.
Στο τρικλίνιο, που προοριζόταν για τα συμπόσια, η κεντρική παράσταση του ψηφιδωτού ήταν στραμμένη προς τις κλίνες των συνδαιτημόνων. Εικονίζονται σε προτομή ο ποιητής Μένανδρος, η μούσα Θάλεια και σκηνές από τις κωμωδίες του ποιητή, που αναγνωρίζονται από τον υπομνηματισμό τους. Το εικονογραφικό πρόγραμμα του τρικλινίου συνεχίζεται στα ψηφιδωτά που κοσμούν τους δύο διαδρόμους της αυλής και παράλληλα συμπληρώνεται με παράσταση αλιείας.
Η δυτική πτέρυγα είχε σαφώς δευτερεύοντα χαρακτήρα, όπως φαίνεται από τα απλά γεωμετρικά θέματα των ψηφιδωτών δαπέδων, ενώ η ανατολική έχει καταστραφεί ολοσχερώς από την κατασκευή μεταγενέστερου οικοδομήματος, πιθανόν της πρώιμης βυζαντινής εποχής.
Η «Οικία Μενάνδρου» ερμηνεύεται ως έδρα σωματείου ηθοποιών αφιερωμένου στο Διόνυσο ή ως κατοικία εύπορου πολίτη με φιλοσοφικές αναζητήσεις και ιδιαίτερη προτίμηση στην μουσική και το θέατρο.
Κατασκευάστηκε μετά τον 2ο αι. μ.Χ. πάνω σε πρωιμότερα οικοδομικά κατάλοιπα, που ανάγονται στην ύστερη κλασική και την ελληνιστική εποχή. Στο τέλος του 3ου αι. μ.Χ. ή τον 4ο αι. μ.Χ. επισκευάστηκε και επιστρώθηκε με τα ψηφιδωτά δάπεδα, ενώ λίγο αργότερα καταστράφηκε από πυρκαγιά.
Σε όλη τη διάρκεια κατοίκησης του χώρου ήταν σε χρήση ευρεία λιθόστρωτη οδός, με κτιστό αγωγό, που διέρχεται βόρεια της οικίας. Έπειτα από σταδιακές επισκευές, ο δρόμος οριοθετήθηκε με μνημειακή κιονοστοιχία, από την οποία διατηρήθηκαν ορισμένοι κίονες και δύο μαρμάρινες οκταγωνικές βάσεις.
Τα ψηφιδωτά δάπεδα της οικίας εκτίθενται στο Νέο κτήριο του Αρχαιολογικού Μουσείου Μυτιλήνης.
Εργασίες ανάδειξης του μνημείου πραγματοποιήθηκαν την περίοδο 2010-2015, στο πλαίσιο του έργου “Ενοποίηση των αρχαιολογικών χώρων της πόλης της Μυτιλήνης”, που χρηματοδοτήθηκε από το ΕΣΠΑ 2007-2013, Επιχειρησιακό Πρόγραμμα “Κρήτη και Νήσοι Αιγαίου”.
Συντάκτης
Θάλεια Κυριακοπούλου, Αρχαιολόγος
